همبستگی ارزها؛ کلید طلایی برای جلوگیری از ضرر مضاعف و مدیریت ریسک
در بازار فارکس، هیچ جفتارزی در خلأ حرکت نمیکند. معاملهگران مبتدی معمولاً چارتها را به صورت ایزوله و جدا از هم تحلیل میکنند؛ آنها یک پوزیشن خرید روی EUR/USD باز میکنند و همزمان یک پوزیشن خرید دیگر روی GBP/USD میگیرند، با این تصور که دو معامله جداگانه انجام دادهاند. اما واقعیت این است که این دو جفتارز در اغلب اوقات همجهت حرکت میکنند و این تریدر عملاً ریسک خود را روی ضعیف شدن دلار آمریکا دوبرابر کرده است.
درک همبستگی ارزها تفاوت بین یک تریدر آماتور و یک مدیر دارایی (Account Manager) حرفهای را رقم میزند. در این مقاله جامع، به بررسی علمی همبستگی، انواع آن، نحوه محاسبه و استراتژیهای عملی برای استفاده از آن در جهت افزایش سود و کاهش ریسک خواهیم پرداخت.
۱. همبستگی ارزها چیست؟ (تعریف و مبانی ریاضی)
همبستگی یا Correlation در علم آمار، معیاری است که نشان میدهد دو متغیر تا چه حد نسبت به یکدیگر حرکت میکنند. در فارکس، این متغیرها همان جفتارزها هستند.
ضریب همبستگی (Correlation Coefficient)
میزان همبستگی بین دو جفتارز با عددی بین -۱ تا +۱ نشان داده میشود:
- همبستگی مثبت کامل (+۱.۰): یعنی دو جفتارز ۱۰۰٪ مواقع در یک جهت حرکت میکنند.
- همبستگی منفی کامل (-۱.۰): یعنی دو جفتارز ۱۰۰٪ مواقع در جهت مخالف هم حرکت میکنند.
- همبستگی صفر (۰): یعنی هیچ رابطه منطقی بین حرکت دو جفتارز وجود ندارد و حرکت آنها کاملاً تصادفی نسبت به هم است.
فرمول ریاضی همبستگی (پیرسون) به شرح زیر است:
در این فرمول، X و Y بازدهیهای قیمتی دو جفتارز در یک بازه زمانی مشخص هستند. خوشبختانه نیازی نیست شما این محاسبات را دستی انجام دهید؛ ابزارهای آنلاین و وبسایتهای مرجع اخبار فارکس این جداول را به صورت لحظهای ارائه میدهند.
۲. انواع همبستگی در بازار فارکس
برای استفاده عملی از این مفهوم، باید بدانیم که جفتارزها به سه شکل با هم در ارتباط هستند:
الف) همبستگی مثبت (Positive Correlation)
وقتی دو جفتارز تمایل دارند در یک جهت حرکت کنند. بارزترین مثالها:
- EUR/USD و GBP/USD: به دلیل اینکه هر دو ارز اروپایی هستند و در مقابل دلار آمریکا سنجیده میشوند، معمولاً همبستگی مثبتی بالای ۸۰٪ دارند.
- AUD/USD و NZD/USD: دلار استرالیا و نیوزیلند به دلیل نزدیکی جغرافیایی و وابستگی به صادرات مواد اولیه، دوقلوهای بازار فارکس محسوب میشوند.
ب) همبستگی منفی (Negative Correlation)
وقتی دو جفتارز در جهت مخالف هم حرکت میکنند. مشهورترین مثال:
- EUR/USD و USD/CHF: از آنجا که فرانک سوئیس اغلب به عنوان ارز امن (Safe Haven) عمل میکند و یورو ارز ریسکی است، این دو جفتارز معمولاً خلاف هم حرکت میکنند. ضریب همبستگی این دو اغلب نزدیک به -۹۰٪ است.
- GBP/USD و USD/JPY: در زمانهای قدرت گرفتن دلار، معمولاً پوند میریزد در حالی که جفتارز دلار/ین صعود میکند.
ج) همبستگی صفر یا خنثی
برخی جفتارزها هیچ رابطه معناداری با هم ندارند. مثلاً ترید روی EUR/JPY لزوماً رابطهای با حرکت AUD/CAD ندارد. تریدرهای حرفهای از این جفتارزها برای تنوعبخشی (Diversification) به سبد خود استفاده میکنند.
۳. چرا همبستگی ارزها تغییر میکند؟ (ماهیت پویا)
یکی از خطرناکترین اشتباهات، تصور ثابت بودن همبستگی است. همبستگی یک پارامتر پویا (Dynamic) است و میتواند به دلایل زیر تغییر کند:
- سیاستهای پولی متفاوت: اگر بانک مرکزی اروپا (ECB) نرخ بهره را افزایش دهد اما بانک مرکزی انگلیس (BoE) نرخ را ثابت نگه دارد، همبستگی تاریخی بین EUR/USD و GBP/USD ممکن است به طور موقت از بین برود.
- بحرانهای ژئوپلیتیک: در زمان جنگ یا تنشهای بزرگ، ارزهای امن مثل ین ژاپن (JPY) و فرانک سوئیس (CHF) رفتاری متفاوت از ارزهای کالامحور (مثل AUD) نشان میدهند.
- تغییر در قیمت کالاها: ارزهایی مثل دلار کانادا (CAD) به شدت با قیمت نفت همبستگی دارند. اگر نفت دچار شوک قیمتی شود، همبستگی CAD با سایر جفتارزها ممکن است تغییر کند.
نکته حرفهای: همیشه قبل از ترید، جدول همبستگی را در تایمفریمهای مختلف (۱ ساعته، روزانه و هفتگی) چک کنید. همبستگی که در تایمفریم ۵ دقیقه وجود دارد، ممکن است در تایمفریم روزانه کاملاً متفاوت باشد.
۴. تله ضرر مضاعف؛ کابوس تریدرهای بیاطلاع
بیایید با یک مثال عینی ببینیم چگونه نادیده گرفتن همبستگی باعث نابودی حساب میشود.
فرض کنید شما ۱۰۰۰ دلار سرمایه دارید و قانون ۲٪ ریسک را رعایت میکنید (یعنی در هر معامله ۲۰ دلار ریسک).
- شما یک سیگنال خرید در EUR/USD میبینید و ۲۰ دلار ریسک میکنید.
- همزمان یک سیگنال خرید در GBP/USD میبینید و ۲۰ دلار دیگر ریسک میکنید.
در ظاهر شما مدیریت ریسک را رعایت کردهاید. اما چون این دو جفتارز همبستگی مثبت ۹۰٪ دارند، اگر دلار آمریکا به هر دلیلی (مثلاً انتشار اخبار در تقویم اقتصادی) قوی شود، هر دو پوزیشن شما با هم استاپ میخورند. در واقع شما به جای ۲٪، ۴٪ از کل حساب خود را روی یک ایده (ضعف دلار) ریسک کردهاید. این همان ضرر مضاعف است.
۵. همبستگی ارزها و کالاها (Intermarket Analysis)
فارکس جدا از سایر بازارهای مالی نیست. برخی از قویترین همبستگیها بین ارزها و کالاها وجود دارد که تریدرهای فاندامنتال از آن استفاده میکنند:
- طلا و دلار استرالیا (XAU/USD & AUD/USD): استرالیا یکی از بزرگترین تولیدکنندگان طلا در جهان است. معمولاً صعود قیمت طلا باعث صعود دلار استرالیا میشود (همبستگی مثبت).
- نفت و دلار کانادا (Oil & USD/CAD): اقتصاد کانادا به شدت به صادرات نفت وابسته است. افزایش قیمت نفت معمولاً باعث قدرت گرفتن دلار کانادا و در نتیجه نزول جفتارز USD/CAD میشود (همبستگی منفی).
- دلار آمریکا و طلا: به طور سنتی، طلا و دلار رابطه معکوس دارند. وقتی دلار ضعیف میشود، طلا به عنوان ذخیره ارزش صعود میکند.
۶. استراتژیهای عملی با استفاده از همبستگی
چگونه میتوان از این دانش برای کسب سود استفاده کرد؟ در اینجا ۳ استراتژی برتر آورده شده است:
استراتژی اول: تأیید سیگنال (Confirmation)
اگر روی EUR/USD سیگنال خرید دارید، چارت GBP/USD را هم چک کنید. اگر در آنجا هم ساختار صعودی (SMC) مشاهده کردید، این یک تأییدیه قوی است که دلار آمریکا در حال ضعیف شدن است و احتمال موفقیت ترید شما بالاتر میرود. اما اگر یورو صعودی و پوند نزولی بود، احتمالاً یک نویز در بازار وجود دارد و باید احتیاط کنید.
استراتژی دوم: هج کردن (Hedging) برای کاهش ریسک
اگر یک پوزیشن خرید روی EUR/USD دارید که در سود است اما نگران هستید که انتشار یک خبر در اخبار فارکس باعث نوسان منفی شود، میتوانید به جای بستن معامله، یک پوزیشن روی جفتارزی که همبستگی منفی دارد (مثل USD/CHF) باز کنید تا بخشی از ریسک نوسان را پوشش دهید.
استراتژی سوم: آربیتراژ آماری یا واگرایی همبستگی
گاهی اوقات دو جفتارز که همبستگی ۱۰۰٪ دارند، برای مدتی از هم فاصله میگیرند. مثلاً یورو صعود میکند اما پوند ثابت میماند. تریدرهای حرفهای در اینجا به دنبال خرید پوند هستند، با این پیشفرض که پوند باید خود را به یورو برساند (Mean Reversion).
۷. ابزارهای مانیتورینگ همبستگی
برای اینکه همیشه بهروز باشید، باید از ابزارهای زیر استفاده کنید:
- جداول همبستگی (Correlation Matrix): در اکثر سایتهای مرجع مثل فارکس فکتوری یا بخش ابزارهای وبسایت ما در دسترس است.
- اندیکاتورهای Overlap در متاتریدر: که اجازه میدهند دو چارت را روی هم بیندازید و تفاوت حرکت آنها را به وضوح ببینید.
۸. چکلیست مدیریت ریسک بر اساس همبستگی
قبل از اینکه دکمه ترید را بزنید، این ۳ سوال را از خود بپرسید:
- آیا من همزمان روی دو جفتارز که همبستگی مثبت بالای ۸۰٪ دارند معامله باز کردهام؟ (اگر بله، حجم هر دو را نصف کنید).
- آیا خبر اقتصادی مهمی برای یکی از این دو ارز در راه است که ممکن است همبستگی را از بین ببرد؟
- آیا من از جفتارزهای همبسته برای تأیید ورود استفاده کردهام یا فقط بر اساس حدس و گمان ترید میکنم؟
جمعبندی: همبستگی، قطبنمای تریدر هوشمند
همبستگی ارزها به شما نمیگوید که قیمت به کجا میرود، اما به شما میگوید که ریسک شما کجاست. تریدری که همبستگی را نادیده میگیرد، مانند کسی است که در یک روز بارانی با دو چتر سوراخ بیرون میرود؛ او تصور میکند پوشش کافی دارد، اما در نهایت خیس میشود.
با درک عمیق این مفاهیم و چک کردن مداوم جداول همبستگی در کنار تقویم اقتصادی، شما نه تنها از ضررهای احمقانه جلوگیری میکنید، بلکه میتوانید با دقت بیشتری روی جفتارزهای پیشرو (Leaders) معامله کنید و جفتارزهای پیرو (Laggards) را شناسایی نمایید.
مطالب زیر را از دست ندهید:
راهنمای جامع انواع دستورات معاملاتی در متاتریدر
فارکس را از کجا شروع کنیم؟ راهنمای جامع تریدر مبتدی
